Gamut – fundament zarządzania barwą
Category:Glowna,Profilowanie drukarek fotograficznych,Profilowanie minilabGamut – wstęp.
Gamut – jest pojęciem używanym przez osoby zajmujące się drukiem, drukiem cyfrowym, kalibracjami, fotografią lub też zajmującymi się pracą z kolorem w technice cyfrowej. Większość producentów urządzeń drukujących, farb, tuszy, podłoży do druku, monitorów, telewizorów ekranów LED czy też projektorów wizyjnych chwali się gamut-em swoich produktów. Ja również często używam tego słowa czy to w trakcie kalibracji czy profilowania. Przy obu tych czynnościach w pewnym sensie “pracuję” z gamut-em. Moim zdaniem, słowo to nie jest używane ze zrozumieniem a pojęcie gamut wydaje mi się jednym z kluczowych elementów leżących u podstaw zarządzania barwą czyli CMS-u.
Gamut – prawie definicja.
Poprzez maksymalną możliwą do zreprodukowania przestrzeń barw rozumiemy (w dużym uproszczeniu) przestrzeń zamkniętą w bryle powstałej pomiędzy następującym punktami, w trójwymiarowym układzie zapisu barw Lab: najjaśniejszym punktem, najciemniejszy punktem , cyan-em, magent-ą, yellow-em, red-em, blue i green-em (czyli primaries colors, secondaries colors, white point, black point). Do określenia podstawowego gamut-u danego badanego/opisywanego układu, wystarczy nam pomiar właśnie tych ośmiu pól. Jeżeli zmierzymy więcej pól, to uzyskana w ten sposób bryła będzie dokładniej opisywała maksymalną przestrzeń barw jaką może wydrukować lub wyświetlić dany układ drukujący lub wyświetlający. Gamut może być przedstawiony również w innym systemie zapisu koloru. Najczęściej stosowany jest jednak zapis w systemie Lab. Zapis taki, w innym systemie będzie po prostu transformacja tej bryły do innego układu współrzędnych dwu- lub trój- wymiarowego. Należy też pamiętać o tym, że od stabilności i powtarzalności pracy układu będzie zależała stabilność oraz powtarzalność gamut-u.
Gamut – przykład przestrzeni zawartej w bryle.
Przykład właśnie takie bryły opisującej możliwą do zreprodukowania przestrzeń barw możemy zobaczyć na zdjęciach poniżej. Jest to rzut gamut-u dla abstrakcyjnego profilu Adobe RGB (1998). Kolorów (punktów) znajdujących się po za tą bryłą, dany układ nie jest w stanie wydrukować lub wyświetlić. Kolory te, nie są po prostu możliwe do zreprodukowania na danym urządzeniu. Warto również wiedzieć, że jednym z elementów zawartych w dobrze zrobionym profilu ICC jest właśnie gamut opisywanego tym profilem urządzenia.
1. Adobe RGB 1998
2. Adobe RGB 1998
3. Adobe RGB 1998
Od tego miejsca w dalszej części tego tekstu nie będę się już posługiwał się sformułowaniem: maksymalna przestrzeń barw jaką może wydrukować lub wyświetlić badany/opisywany układ drukujący lub wyświetlający tylko po prostu jednym słowem gamut. Przez słowo urządzenie będę rozumiał pewien układu drukujący (np.: drukarka + tusz + papier; maszyna drukarska + farby + podłoże itp..) lub wyświetlający (monitor + oświetlenie zewnętrzne; projektor wizyjny + ekran + oświetlenie zewnętrzne, ekran oLED telefonu komórkowego itp…) a nie tylko samą drukarkę czy rzutnik wizyjny lub monitor.
Warto zwrócić uwagę na to, że raczej nie możemy mówić o gamucie samej drukarki, papieru czy też tuszu. Gamut opisuje dopiero efekt współpracy tych trzech elementów.
Gamut – jego zastosowanie w praktyce.
Na podstawie tak otrzymanej bryły, możemy ocenić wiele cech danego urządzenia. Będzie to między innymi ciągłość gamut-u, jego wielkość, zdolność urządzenia do reprodukcji świateł lub cieni. Jedną z takich ważnych dla nas właściwości gamut-u jest jego wielkość. Może ona zależeć dla przykładu od sposobu otrzymywania barw/kolorów. Urządzenia wyświetlające obraz (synteza addytytwna barw – RGB) często będą miały większy gamut niż urządzenia drukujące (synteza subtraktywna barw – CMYK). Wynika to z praw fizyki. Coś co świeci, zawsze będzie umożliwiało otrzymanie bardziej jaskrawych, jasnych i intensywnych kolorów niż coś co tylko odbija światło. Mój opis jest oczywiście bardzo dużym uproszczeniem tego zjawiska i podaję tylko jeden z elementów mogących wpływać na wielkość gamut-u. Obrazek poniżej pokazuje nam właśnie różnice pomiędzy gamut-em dla profilu ICC Adobe RGB 1998 oraz gamut-em dla profilu ISO Coated v2. Taki obraz nazywamy rzutowaniem gamut-ów.
1. Adobe RGB 1998 vs. ISO Coated v.2
2. Adobe RGB 1998 vs. ISO Coated v.2
3. Adobe RGB 1998 vs. ISO Coated v.2
Jak widać gamut ISO Coated jest wyraźnie mniejszy od gamut-u Adobe RGB 1998. Taka właśnie różnica wielkości gamut-ów jest główną przyczyna tego, że to co widzimy na monitorze często nie jest możliwe do uzyskania na wydruku. To samo ograniczenie umożliwia nam jednak na skalibrowanym i oprofilowanym monitorze, przeprowadzenie oceny koloru wydruku z maszyny drukarskiej lub drukarki atramentowej. Na tej “ułomności” subtraktywnej syntezy barw opiera się softproofing. Należy pamiętać że dla nas zawsze najważniejszym jest aby gamut używanego urządzenia był maksymalnie “duży”.
Każde przejście pomiędzy urządzeniem z większym gamut-em a urządzeniem z mniejszym gamut-em będzie wiązało się ze stratami w reprodukcji kolorów. Potrzebna jest tutaj kompresja lub transformacja jednego gamut-u w drugi. Często wynik takich działań może być mało zadowalający. Przykład możemy zobaczyć poniżej. Są to dwa zdjęcia RGB (duży gamut) i te same zdjęcia po konwersji do CMYK-a (mniejszy gamut).
1. sRGB vs ISO Coated vs.2
2. sRGB vs ISO Coated vs.2
Możliwe jest poprawienie efektu końcowego takiej konwersji, stosując techniki repro używane przy przygotowywaniu oryginałów cyfrowych do druku czy też do wyświetalnia. Są jednak kolory/barwy których nie uzyskamy podczas reprodukcji, pomimo naszych starań. Co ciekawe, problemy i błędy w reprodukcji kolorów niesie za sobą również transformacja mniejszego gamut-u w większy. Metod i sposobów takiej kompresji czy transformacji gamut-ów jest bardzo wiele. Dobranie odpowiedniej metody dla danego zdjęcia lub grafiki wymaga jednak wiedzy i doświadczenia.
Ciekawostką jest to, że z tej właśnie wiedzy korzystają producenci telewizorów. Odpowiednio “przygotowane” materiały pokazywane są w sklepach, na ich produktach jako obrazy i filmy demo. Czasami takich kolorów jak te z płyty demo (przygotowanej dla danego modelu telewizora) nigdy więcej nie zobaczymy… To jest zagadnienie na kolejny artykuł :).
Gamut – wnioski.
Podsumowując. Mam nadzieję, że osoby, które wiedzą co to jest gamut będą się uśmiechały czytając wpisy na forach internetowych o tym: “że jakaś drukarka lub minilab ma gamut o wielkości gamutu profilu Adobe RGB 1998 i wiernie reprodukuje wszystkie kolory z oryginałów cyfrowych przygotowanych w tym profilu”. Ostrożniej ocenimy podawany przez producenta gamut tuszy lub farb. Zwrócimy bowiem uwagę na to, że w broszurze informacyjnej pokazany jest tylko wycinek gamut-u w układzie dwu wymiarowym ab dla L = 50 lub też rzutowanie gamutu na płaszczyznę ab dla L=0. Będzie to jednak tylko fragment potrzebnej nam informacji. Umiemy już przecież interpretować rzutowanie gamut-ów. Poniżej właśnie przykład rzutowania gamut-u Plotera Solventowego dla dobrej folii samoprzylepnej i średniej jakości tuszy do gamut-u profilu Adobe RGB 1998. No i od razu możemy się zapytać gdzie jest ta możliwość 100% reprodukcji wszystkich kolorów z naszego zdjęcia? :).
1. Adobe RGB 1998 vs. InkJet Solvent ICC
2. Adobe RGB 1998 vs. InkJet Solvent ICC
3. Adobe RGB 1998 vs. InkJet Solvent ICC
Mam nadzieję, że ten tekst skłoni czytających do głębszego zainteresowania się gamut-em. Wiedza na ten temat, umożliwi nam większe zrozumieniem przyczyn naszych porażek przy pracy z kolorem. Będziemy łatwiej mogli dopasować nasze oczekiwania, do możliwości urządzeń z których korzystamy przy oglądaniu lub drukowaniu naszych grafik lub zdjęć.